2. Pomnik poświęcony pamięci zamordowanych i poległych mieszkańców Wyśmierzyc w latach 1939 – 1945.
Pomnik poświęcony pamięci zamordowanych I poległych mieszkańców Wyśmierzyc w latach 1939 – 1945
Historia wzniesienia w parku przy Placu Wolności w Wyśmierzycach obelisku, sięga roku 1964. Uroczystość jego odsłonięcia odbyła się 27 września 1964 roku. Uczestniczyli w niej przedstawiciele władz państwowych i partyjnych, władze miasta, przedstawiciele instytucji państwowych i spółdzielczych działających w Wyśmierzycach, społeczeństwo miasta, dzieci z przedszkola i młodzież szkolna. Na wykonanym z białego piaskowca obelisku zawarto inskrypcję: ,,Zamordowanym przez hitlerowców w latach 1939 – 1945 W dowód pamięci społeczeństwo miasta Wyśmierzyce. Wrzesień 1964 rok”. Pomnik usytuowany został w centralnym, wówczas, punkcie miasta, na środku parku mieszczącego się na Placu Wolności i przez wiele lat pełnił funkcję miejsca pamięci na którym mieszkańcy przy różnych okazjach składali kwiaty czcząc w ten sposób pamięć zamordowanych i poległych podczas II wojny światowej.
Geneza wzniesienia tego obelisku związana jest z dramatycznym wydarzeniem jakie miało miejsce w Wyśmierzycach w sierpniu 1943 roku. W nocy z 21 na 22 sierpnia tego roku, Niemcy otoczyli miasto, wyciągali swe przyszłe ofiary z łóżek zabijając je strzałem lub miażdżąc czaszki kolbami karabinów i butami. Według relacji pana Jana Matyjewskiego zamordowano tej nocy siedem osób. Poza ofiarami tej dramatycznej nocy było także wiele innych. Osiem osób zginęło w Wyśmierzycach w czasie frontalnego uderzenia armii radzieckiej na Niemców 16 stycznia 1945 roku. Inni polegli na frontach w różnych okresach II wojny światowej, jeszcze inni zginęli w obozach koncentracyjnych. Bolesnym przykładem może być, rodzina Jana i Pauliny Konarzewskich, która straciła w czasie wojny i okupacji pięciu synów. Pomnik wzniesiony w wyśmierzyckim parku miał upamiętniać wszystkich Wyśmierzyczan, którzy w czasie działań zbrojnych i podczas okupacji stali się ofiarami okrutnej wojny. Kamienny obelisk z 1964 roku miał jednak w oczach mieszkańców Wyśmierzyc pewien mankament. Odsłaniał go sekretarz Komitetu Powiatowego partii i po odsłonięciu nie został on poświęcony przez kapłana. Pomnik był więc utożsamiony z okresem socjalizmu w Polsce, a przez to, po latach, zapomniany i zaniedbany. Piaskowiec sczerniał, napis pokrył mech. Mankamentu tego społeczeństwo postanowiło się pozbyć. Wykorzystano w tym celu przygotowania do obchodów 75 rocznicy odzyskania przez Wyśmierzyce praw miejskich. W ramach przygotowań do tej uroczystości, Towarzystwo Przyjaciół Wyśmierzyc zleciło opracowanie projektu renowacji pomnika. Polegała ona na ustawieniu go na głazie, wyczyszczeniu, dodaniu płyty granitowej z nową inskrypcją i zagospodarowaniu otoczenia. Projekt nowej aranżacji obelisku zatwierdził Zarząd TPW 22 kwietnia 1997 roku. Prace restauracyjne przeprowadził pan Leon Dąbrowski. Granitowa tablica, na której umieszczono herb Wyśmierzyc oraz godło państwowe zawiera inskrypcję: ,,Tym co siły i życie ojczyźnie oddali”.
